Τα τιμαλφή της μνήμης

---

Ενενήντα δύο χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

Γράφει η Δήμητρα Σμυρνή

Ενενήντα δύο χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η μνήμη ολοένα και αδυνατίζει.
Αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν οι καιροί, αξίες και ιδανικά εξαφανίζονται στην καταπακτή του χρόνου ή καλύτερα κάποιοι μεθοδικά και αθόρυβα επιδιώκουν να τα εξαφανίσουν, διαμορφώνοντας τον καινούργιο άνθρωπο, τον άνθρωπο του σήμερα, χωρίς ρίζες, χωρίς Ιστορία, χωρίς προσανατολισμό.

Ίσως αυτές οι γραμμές να μη γράφονταν, αν η "Φαρέτρα" δεν είχε στα χέρια της μια ανθολογία με ερωτικά ποιήματα, που γράφτηκαν το 1916 στην Προύσα, και ταξίδεψαν μέσα από τις φλόγες και την τρικυμία της Μικρασιατικής Καταστροφής, για να έρθουν εδώ, στην Ελλάδα.

Οι πρόσφυγες κουβαλούσαν τότε, στην απεγνωσμένη φυγή τους, όσα μπορούσαν να τους εξασφαλίσουν μια υποτυπώδη διαβίωση για τις πρώτες μέρες, που θα τους δέχονταν η ηττημένη και προδομένη από τους συμμάχους της Ελλάδα.


 Ο πρόσφυγας Σταύρος Φούντας, από την Τρίγλια της Μικράς Ασίας, (1888-1968), που ρίζωσε στο Λιτόχωρο της Πιερίας, κάνοντας προκοπή, παιδιά και εγγόνια, κουβαλούσε πάνω του αυτήν την ποιητική ανθολογία, απόσταγμα νεανικής ευαισθησίας και τρυφερότητας, στίχους που έγραψε στα 1916, όταν ήταν κρυμμένος από τους Τούρκους στην Προύσα, όπως ο ίδιος γράφει, γιατί αρνήθηκε να καταταγεί στον τουρκικό στρατό.

Θέμα της ανθολογίας ο έρωτας, βασανιστικός και αιώνιος, καλλιγραφικά γράμματα, χαρτί κιτρινισμένο, μελάνη ξεθωριασμένη απ' τον καιρό...

Και δεν είναι η αξία της ανθολογίας, ως ιστορικού ντοκουμέντου, αυτή που συγκινεί. Συγκινεί η συναισθηματική της αξία. Η αξία που έχει σαν καθρέφτης μιας εποχής, μιας εποχής που χάθηκε για πάντα, μιας εποχής που την σκότωσαν, όπως και τώρα, τα μεγάλα συμφέροντα, τα συμφέροντα που θάβουν το μικρό καθημερινό άνθρωπο, αυτόν που στην ουσία είναι ο δημιουργός του πολιτισμού.

Κι όσο κι αν κάποιοι ιστορικοί του σήμερα μιλούν για το... "συνωστισμό" στην παραλία της Σμύρνης(!), όλοι ξέρουμε πως δεν ήταν έτσι...

 Η Διδώ Σωτηρίου, που έζησε τα γεγονότα, γράφει στα "Ματωμένα Χώματα":
"Αχ, γκρέμισε ο κόσμος μας! Γκρέμισε η Σμύρνη μας! Γκρέμισε η ζωή μας! Η καρδιά, τρομαγμένο πουλί, δεν ξέρει πού να κρυφτεί. Ο τρόμος, ένας ανελέητος καταλύτης, άδραξε στα νύχια του κείνο το πλήθος και το αλάλιασε. Ο τρόμος ξεπερνάει το θάνατο.

 Δε φοβάσαι το θάνατο, φοβάσαι τον τρόμο. Ο τρόμος έχει τώρα το πρόσταγμα. Τσαλαπατά την ανθρωπιά. Αρχίζει από το ρούχο και φτάνει ίσαμε την καρδιά. Λέει: Γονάτισε γκιαούρη! Και γονατίζει. Ξεγυμνώσου! Και ξεγυμνώνεται. Άνοιξε τα σκέλια σου! Και τ' ανοίγει. Χόρεψε! Και χορεύει. Φτύσε την τιμή σου και την πατρίδα σου! Και φτύνει. Απαρνήσου την πίστη σου! Και την απαρνιέται. Αχ ο τρόμος! Όποια γλώσσα κι αν μιλάς, λόγια δε θα βρεις να τόνε περιγράψεις.

Τι κάνουν, λοιπόν, οι προστάτες μας; Τι κάνουν οι ναύαρχοι με τα χρυσά σειρίτια, οι διπλωμάτες και οι πρόξενοι της Αντάντ! Στήσανε κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και τον ξολοθρεμό μας!

 Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια της χαράς, για να μη φτάνουν ίσαμε τ' αφτιά. των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου.

Και να ξέρει κανείς πως μια, μόνο μια κανονιά, μια διαταγή, έφτανε, για να διαλύσει όλα εκείνα τα μαινόμενα στίφη.

Και η κανονιά δε ρίχτηκε και η εντολή δε δόθηκε!...."

http://faretra.info