ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΙΜΗΣΕ ΤΟ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ ΚΩΣΤΑ ΧΑΡΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

---

Στο διάβα της ζωής μου είχα την τύχη να γνωρίσω και να συνδεθώ με αρκετούς αξιόλογους ανθρώπους. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα σ’ αυτούς κατέχει ο Κώστας Χάρης, επίτιμος σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Την αφορμή να γράψω λίγα λόγια γι’ αυτόν το διακεκριμένο εκπαιδευτικό και σεμνό άνθρωπο μου την έδωσε η πρόσφατη αναγόρευσή του από τη σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών σε επίτιμο διδάκτορα. Πριν αναφερθώ στη σχετική εκδήλωση, θεωρώ χρήσιμο να παρουσιάσω συνοπτικά την πορεία και την εκπαιδευτική προσφορά του Κ. Χ. στην εκπαίδευση, ξεκινώντας από μια διευκρίνιση.

Η απόφασή μου να γράψω για τη ζωή και το έργο αυτού του ανθρώπου δεν οφείλεται μόνο στο ότι με τιμά πενήντα ολόκληρα χρόνια με τη φιλία του ή στο ότι είναι Ρουμελιώτης -κατάγεται από την Κερασιά Δωρίδας- ή στο ότι η σχέση του με τη Φθιώτιδα είναι στενή και μακρόχρονη. Οφείλεται σ’ όλα αυτά, κυρίως όμως στο ότι ο Κ. Χ. αποτέλεσε ως εκπαιδευτικός και ως πολίτης αυτής της χώρας φωτεινό παράδειγμα για πολλούς νέους ανθρώπους και ως συνταξιούχος εξακολουθεί να αποτελεί παράδειγμα για πολλούς ηλικιωμένους. Ως εκπαιδευτικός δεν περιορίστηκε στην από καθέδρας διδασκαλία, αλλά με τη ζωή του δίδαξε στους νέους -μαθητές, σπουδαστές, εκπαιδευτικούς στη μετεκπαίδευση ή συνεργάτες του σε κάποια από τις πολλές θέσεις ευθύνης, στις οποίες υπηρέτησε- ήθος και ανθρωπιά. Ως πολίτης, με τη στάση του, σε δύσκολους για τη χώρα μας καιρούς, (εκ)πλήρωσε πλήρως το χρέος του στην πατρίδα και την πίστη του στη Δημοκρατία. Και ως συνταξιούχος, έχοντας ξεπεράσει τα ενενήντα, εξακολουθεί, παρά τα αναμενόμενα λόγω προχωρημένης ηλικίας προβλήματα υγείας του, να αποτελεί παράδειγμα για τους ηλικιωμένους, παραμένοντας δραστήριος και δημιουργικός. Το παράδειγμά του αποδεικνύει ότι η δραστηριότητα των ανθρώπων δεν τελειώνει -δεν πρέπει να τελειώνει- με τη συνταξιοδότησή τους, γιατί, όσοι «παραδίδουν τα όπλα» οδηγούνται μοιραία από την απραξία στη μελαγχολία και τελικά την κατάθλιψη. Αρκεί να αναφέρω ότι ο Κ. Χ., αυτοδίδακτος χρήστης του υπολογιστή, εξακολουθεί να ενημερώνεται καθημερινά από το διαδίκτυο αλλά και τις εφημερίδες για τα πολιτική δρώμενα, να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στην εκπαίδευση, παρεμβαίνοντας στο δημόσιο διάλογο με χρήσιμες προτάσεις και να γράφει, ακόμα και σ’ αυτήν την ηλικία βιβλία ιδιαίτερα χρήσιμα για τους εκπαιδευτικούς και ιδίως για τους ιστορικούς της ελληνικής εκπαίδευσης που παρέχεται τόσο στα εδώ σχολεία μας όσο και σ’ αυτά που λειτουργούν στο εξωτερικό για τα παιδιά των αποδήμων μας!

Όσοι είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν ξέρουν ότι τούτα τα λόγια δεν είναι υπερβολές, σύνηθες αποκύημα της αγάπης και του σεβασμού που αισθανόμαστε για κάποιον άνθρωπο. Κι όσοι δεν τον γνωρίζουν, είμαι βέβαιος ότι και μόνο διαβάζοντας το σύντομο βιογραφικό του που ακολουθεί και τους τίτλους των τριών τελευταίων βιβλίων του, που άρχισε να γράφει μετά τα ογδόντα του, θα κατανοήσουν ότι ο συγγραφέας τους αποτελεί περίπτωση ξεχωριστού ανθρώπου.

Ο Κ. Χ. γεννήθηκε και τελείωσε το δημοτικό στο χωριό Κερασιά Δωρίδας. Αμέσως μετά τον συναντάμε νεαρό βιοπαλαιστή στην Αθήνα. Υπήρξε πολύ δύσκολη εκείνη η περίοδος της ζωής του, αλλά κατάφερε να τελειώσει το νυχτερινό γυμνάσιο δουλεύοντας. Δύσκολη όμως υπήρξε και η περίοδος των σπουδών του στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, τις οποίες, όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1940, αναγκάστηκε για ένα διάστημα να διακόψει.

Οι κυριότεροι σταθμοί της εκπαιδευτικής πορείας που ακολούθησε, όταν πήρε το πτυχίο του από τη Μαράσλειο, ήταν:

▪ Τα πρώτα χρόνια, χρόνια της Κατοχής, δάσκαλος στην ορεινή Δωρίδα και ταυτόχρονα δραστήριο μέλος της εθνικής αντίστασης, μέσα από τις γραμμές των οργανώσεων του ΕΑΜ..

▪ 1951-55: Διετής μετεκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια (με υποτροφία του ΙΚΥ) στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

▪ 1956-61: Καθηγητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Τρίπολης

▪ 1962-65:Διευθυντής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας.

▪ 1965-67: Σύμβουλος στο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, των Γεωργίου Παπανδρέου- Ευάγγελου Παπανούτσου (1964) και ταυτόχρονα πρόεδρος του τμήματος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του ινστιτούτου και επόπτης των Παιδαγωγικών Ακαδημιών.

▪ 1967-74: Με την κατάργηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου από τη δικτατορία, επιστρέφει για λίγο στην παλιά του θέση του διευθυντή Παιδαγωγικής Ακαδημίας και στη συνέχεια απολύεται από την υπηρεσία…

▪ 1974-76: Με τη μεταπολίτευση επιστρέφει στην υπηρεσία και ο τότε υπουργός Παιδείας Νικόλαος Λούρος του αναθέτει την ευθύνη για την άμεση αντικατάσταση των διδακτικών βιβλίων και των σχολικών αναλυτικών προγραμμάτων της δικτατορίας. Στο διάστημα αυτό αποκαθίσταται βαθμολογικά αρχικά ως σύμβουλος του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και στη συνέχεια του ΚΕΜΕ και του Παιδαγωγικού. Ινστιτούτου.

▪ 1976-80: Ο τότε υπουργός Παιδείας Γ. Ράλλης τον ορίζει επόπτη των ελληνικών σχολείων και τάξεων που λειτουργούσαν σε διάφορες χώρες της δυτικής Ευρώπης και του αναθέτει την οργάνωση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης των παιδιών των εκεί μεταναστών μας.

▪ 1982-85: (Μετά τη συνταξιοδότησή του) Ειδικός σύμβουλος του τότε υπουργού Παιδείας Απόστ. Κακλαμάνη, εκπρόσωπος του υπουργείου στην επιτροπή εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ, εκπρόσωπος στην αντίστοιχη επιτροπή της ΕΟΚ αλλά και πρόεδρός της κατά το διάστημα της ελληνικής προεδρίας της ΕΟΚ το 1983.

▪ 1985-92: Διευθυντής σύνταξης της 9/τομης Παιδαγωγικής και Ψυχολογικής Εγκυκλοπαίδειας των εκδόσεων « Ελληνικά Γράμματα».

▪ Μετά τα ογδόντα χρόνια του επιδίδεται, όπως έχω ήδη αναφέρει, στη συγγραφή των τριών τελευταίων βιβλίων του. Τα βιβλία αυτά, που αποτελούν συνέχεια παλιότερων αξιόλογων αλλά εξαντλημένων δημοσιευμάτων του για εκπαιδευτικά θέματα και που κυκλοφορούν ήδη στα βιβλιοπωλεία, είναι:

α) «Ελληνική Παιδεία για τον Ελληνισμό της Διασποράς» (έκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004,σελ. 394),

β) «Από την Ψυχοπαιδαγωγική Θεωρία στην Εκπαιδευτική Πράξη» (εκδ.GUTENBERG, Αθήνα 2011, σελ.182) και

γ) «Από το Οδοιπορικό Ενός Δασκάλου: Σελίδες από τη ζωή και την εκπαίδευση στη διαδρομή του 20ού αιώνα» (εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2011, σελ. 352).

Το πρώτο από τα βιβλία αυτά, αποτελεί καρπό πολυετούς επιστημονικής και οργανωτικής ενασχόλησής του με το θέμα της ελληνικής παιδείας των αποδήμων μας, αναφέρεται κυρίως στις προσπάθειες οργάνωσής της που καταβλήθηκαν μεταπολιτευτικά στον ευρωπαϊκό χώρο και καταλήγει σε προτάσεις για την περαιτέρω ποιοτική αναβάθμισή της.

Το δεύτερο απευθύνεται κυρίως στους εκπαιδευτικούς και αποτελεί πολύτιμο βοήθημα για το δάσκαλο και τον καθηγητή στις κύριες παραμέτρους του εκπαιδευτικού έργου τους.

Το τρίτο, και το πιο ενδιαφέρον κατά την άποψή μου, από το οποίο άντλησα και τα προαναφερθέντα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα του, δεν είναι απλά αυτοβιογραφικό.

Τα περιεχόμενά του δεν καλύπτουν μόνο το προσωπικό του «οδοιπορικό» αλλά με παράλληλες διαρκείς και τεκμηριωμένες αναφορές σε αξιοσημείωτες πτυχές της ελληνικής εκπαίδευσης κατά τη διαδρομή του πολυτάραχου 20ού αιώνα, αποτελεί και το «οδοιπορικό» της πολύπαθης ελληνικής εκπαίδευσης.

Έχοντας διαβάσει το βιβλίο αυτό πολύ πριν εκδοθεί, είχα από τότε τη βεβαιότητα ότι δε θα ήταν ενδιαφέρον μόνο για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για κάθε ευαισθητοποιημένο γονιό ή και απλό πολίτη, που θεωρεί το παρελθόν αλλά και το μέλλον αυτής της χώρας αλληλένδετο με την ποιότητα της παιδείας του λαού της. Κι έχω την αίσθηση ότι για την αναγόρευση του Κ.Χ. σε επίτιμο διδάκτορα του Π. Α. τα περιεχόμενα αυτού του βιβλίου βάρυναν ιδιαίτερα. Κυρίως όμως για την αναγόρευσή του βάρυνε η προσωπική άποψη των ομότιμων και εν ενεργεία καθηγητών, που γνώριζαν από πρώτο χέρι τον άνδρα, το ήθος του και την προσφορά του στην εκπαίδευση.

Η τιμητική εκδήλωση της αναγόρευσής του σε διδάκτορα πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του Π. Α. και την παρακολούθησαν ομότιμοι πανεπιστημιακοί, όπως ο Δημήτρης Ανδριόπουλος και ο Ανδρέας Καζαμίας, παλιοί γνωστοί σύμβουλοι του Π. Ι, όπως ο Νίκος Πετρουλάκης και ο Αριστείδης Βουγιούκας, συνταξιούχοι και εν ενεργεία εκπαιδευτικοί, συγγενείς και φίλοι του.

Τον τιμώμενο χαιρέτησαν η κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής κ. Αμαλία Μόζερ, ο πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δ. Ε. κ. Αθαν. Τριλιανός, ο οποίος ανέγνωσε και το σχετικό ψήφισμα του τμήματος και της συγκλήτου, καθώς επίσης ο πρόεδρος της Παιδαγωγικής Εταιρίας Ελλάδας κ. Κων. Μαλαφάντης.

Την προσωπικότητα, τη σταδιοδρομία και την εκπαιδευτική προσφορά του τιμωμένου αναλυτικά παρουσίασαν οι καθηγητές Παιδαγωγικής Κων. Μάνος και Γεώρ. Δράκος. 

Στην αντιφώνησή του, κατά την οποία λήφθηκε και η παραπάνω φωτογραφία, ο Κ. Χ. αφού ευχαρίστησε για την τιμή που του έγινε, ανέπτυξε το θέμα «Μέτρα που θα συνέβαλαν στην ποιοτική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου». Η ενδιαφέρουσα πρότασή του περιλαμβάνει πέντε θεσμικές τροποποιήσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος, οι οποίες όμως δεν είναι το θέμα αυτού του κειμένου.

Διασχίζοντας μετά την εκδήλωση την Πανεπιστημίου με κατεύθυνση τον πεζόδρομο της Κοραή, παρέα με μια φίλη και την αδελφή της, τους έλεγα ότι αυτή υπήρξε ασφαλώς «η τελευταία και κορυφαία» εκδήλωση τιμής στο «σύμβουλό μας», σεβαστό φίλο και σύμβουλο μιας ζωής.

Η «κορυφαία», ίσως. Ως προς το «τελευταία» όμως έκανα ασφαλώς λάθος. Λίγες μέρες αργότερα η κυριακάτικη «Καθημερινή» (1.7.2012) αφιέρωνε σχεδόν μια ολόκληρη σελίδα στον Κ. Χ. με τον εύγλωττο τίτλο «Δάσκαλος-φάρος για μαθητές και δασκάλους»!...

Θάνος Μπλούνας