ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Από το Βιετνάμ στο Αφγανιστάν

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Oσον περνά ο χρόνος και συνεχίζεται ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, πληθαίνουν οι συγκρίσεις με τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Όπως και τότε οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές διαπιστώνουν πως είναι αδύνατον να επιτευχθεί στρατιωτική νίκη στο Αφγανιστάν και πως οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους έχουν πέσει σε ένα αδιέξοδο που θα αναδεικνύεται όλο και περισσότερο καθημερινά στο μέλλον. Βέβαια, το Αφγανιστάν δεν διαθέτει τη ζούγκλα του Βιετνάμ από όπου ξεκινούσαν τις επιθέσεις τους οι Βιετκόνγκ. Διαθέτει, όμως, ένα ορεινό και βραχώδες τοπίο που επιτρέπει στους Ταλιμπάν να βρίσκουν καταφύγιο που δύσκολα μπορούν να πλησιάσουν τα αμερικανικά στρατεύματα. Αν στο Βιετνάμ οι αντάρτες Βιετκόνγκ χρησιμοποιούσαν τη γειτονική Καμπότζη, διοργανώνοντας απ’ εκεί τις επιθέσεις τους, στην περίπτωση του Αφγανιστάν κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το γειτονικό Πακιστάν από όπου μπορούν να εξορμούν οι ένοπλες ομάδες των Ταλιμπάν. Τα σύνορα ανάμεσα στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν είναι διάτρητα όπως ήταν και αυτά ανάμεσα στην Καμπότζη και το Βιετνάμ. Από την άλλη, ολόκληρες περιοχές του Πακιστάν, που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, δύσκολα ελέγχονται από την κεντρική πακιστανική κυβέρνηση.


Επικρατούν εκεί δομές εξουσίας που στηρίζονται σε τοπικούς φυλάρχους και σε πολλαπλά ισλαμικά δίκτυα που παρέχουν στήριξη στους Ταλιμπάν. Ακόμη διάφορες υπηρεσίες του επίσημου πακιστανικού κράτους παρέχουν έμμεση στήριξη στους Ταλιμπάν αφού το Πακιστάν δεν θέλει με κανένα τρόπο να χάσει την επιρροή του στο Αφγανιστάν για λόγους περιφερειακών ισορροπιών που αφορούν τις σχέσεις του με την Ινδία, την Κίνα, το Ιράν, αλλά και τον ισλαμικό κόσμο γενικότερα.
Αν και οι συγκρίσεις ανάμεσα στο Βιετνάμ και το Αφγανιστάν δείχνουν πολλές ομοιότητες υπάρχουν και σημαντικές διαφορές. Για παράδειγμα στο Βιετνάμ οι Αμερικανοί είχαν 200 χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Στο Αφγανιστάν για την ώρα οι απώλειες έχουν ξεπεράσει τους χίλιους νεκρούς και φαίνεται πως σύντομα θα φτάσουν τις δύο χιλιάδες. Σε αυτές τις αμερικανικές απώλειες θα πρέπει να προστεθούν και μερικές εκατοντάδες των συμμάχων τους. Όμως όπως και στην περίπτωση του Βιετνάμ οι Αμερικανοί στρατηγοί πιέζουν συνεχώς για την αύξηση των στρατευμάτων στο Αφγανιστάν και την ανάπτυξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Ο πρόεδρος Ομπάμα υποχρεώθηκε να παύσει τον αρχηγό των αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν στρατηγό Στάνλεϋ Μακρύσταλ μετά από επικριτικές δηλώσεις του για την πολιτική της κυβέρνησής του.
Η άλλη σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στους δύο πολέμους είναι η προσπάθεια σήμερα «αφγανοποίησης» του πολέμου. Αυτό σημαίνει να δημιουργηθεί και να εκπαιδευθεί αφγανικός στρατός για να αντιμετωπίσει τους Ταλιμπάν. Κάτι παρόμοιο έγινε και με το Βιετνάμ. Η περίφημη «βιετναμοποίηση» ήταν αυτή που επέτρεψε στους Αμερικανούς να αποσυρθούν από τη χώρα αυτή. Μόνο που το καθεστώς του Νοτίου Βιετνάμ κατέρρευσε γρήγορα και οι κομμουνιστές επικράτησαν σε όλη τη χώρα. Λίγοι είναι εκείνοι που πιστεύουν πως θα δημιουργηθεί ποτέ από ένα διεφθαρμένο καθεστώς όπως αυτό της Καμπούλ ένας αφγανικός στρατός ικανός να αντιμετωπίσει τους Ταλιμπάν. Το πιθανότερο είναι πως η «αφγανοποίηση» του πολέμου θα οδηγήσει στην επικράτηση των Ταλιμπάν μόλις αποχωρήσουν από τη χώρα αυτή τα αμερικανικά στρατεύματα και οι σύμμαχοί τους. Με αυτά τα δεδομένα διερωτάται κανείς τι εξυπηρετεί ένας πόλεμος στο Αφγανιστάν που προκαλεί τεράστιες καταστροφές στη χώρα, χωρίς να έχει επιτευχθεί τίποτε το θετικό για τον άμαχο πληθυσμό που ζει κάτω από άθλιες συνθήκες με τα ανθρώπινα δικαιώματά του να παραβιάζονται καθημερινά τόσο από τους Αμερικανούς όσο και από το καθεστώς που στηρίζουν στην Καμπούλ αλλά φυσικά και από τους Ταλιμπάν. Αν σήμερα οι Αμερικανοί και η Δύση γενικότερα έχει αρμονικές σχέσεις με το Βιετνάμ, γιατί να μην υποθέσει κανείς ότι κάτι παρόμοιο θα συμβεί μελλοντικά και με ένα καθεστώς Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν; Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού φάνηκε πόσο ανυπόστατα ήταν τα αμερικανικά στρατηγικά σχέδια διεξαγωγής ενός πολέμου στο Βιετνάμ. Κάτι παρόμοιο ενδεχομένως θα αποδειχθεί στο μέλλον και για το λεγόμενο «ισλαμικό» κίνδυνο.


*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

stephanos.constantinides@gmail.com